Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΙΚΟ ΑΣΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Παροιμιώδης ,υπέρτατη πιστοποιείται από χρόνους αρχαιότατους συνθετικά η στιχουργική των Ελλήνων δημιουργών.Πέρα από τη λεκτική ευταξία και στιχοπλοκή των ποιητών και συγγραφέων ,από τον Ομηρο ,ως τα σήμερα ,ενας και καθοριστικός είναι ο λόγος: 

Η ελληνική και μόνο γλώσσα εξακολουθεί ως τις μέρες μας ,παγκόσμια ,να είναι εκφραστικά "εννοιολογική" και όχι μόνο "σημειολογική".Γιατί εκφράζει τό "σημαίνον" =τη λέξη και το "σημαινόμενον"=Την έννοια.γιατί εμπεριέχει αναγνωστικά το "υπείροχον", δηλαδή υπερτερεί, υπερέχει, είναι ανώτερη και πιό πλήρης από κάθε άλλη γνωστή γλώσσα στον πλανήτη.

 

Αυτό που δίνει απεριόριστη ευχέρεια και δυνατότητα και καθορίζει νοηματική ελικτικό

τικότητα επιλογής σε κάθε ερευνητή,επιστήμονα,δημιουργό,λόγιο ,διανοούμενο η υπηρέτη των τεχνών (συγγραφέα,ποιητή ,ασματογράφο,αοιδό κ.α.) γιά πλήρη ,πολύμορφη, πολύπλευρη αποτύπωση -χρωματισμό ,εμφατικότητα των όσων επιθυμεί να εκφράσει,να υποθέσει, να υποδηλώσει,να υπονοήσει , να οροθετήσει η να σκωπτικογραφήσει.

 

Δύο είναι παγκόσμια οι γλώσσες που εμπεριέχουν μουσικότητα κατά την εκφορά:

Η νεοιταλική και η ελληνική. Μιλώντας η πρώτη είναι σαν να σέρνει ,να τραγουδά τη λέξη,αλλά ως εκεί.Η ελληνική όμως διαθέτει πλατιά ,ατέρμονη διάρκεια έκφρασης ,πράγμα που ευθύς εξ αρχής καταννόησαν οι πρόγονοί μας και γι' αυτό την καθιέρωσαν 

σαν "εξειδικευμένο τρόπο" αποτύπωσης ακόμα και δυσνόητων επιλογών ιδίως κατα την

ποιητική εκφορά.Γιατί με τη δυναμική της αντιστάθμιζε το ...πλαδαρό ,το μακρόσυρτο,

υφος κάθε άλλης γλώσσας ,επιβάλοντας επικότητα και εκφραστικότητα ακέραια.

Η γλώσσα η ελληνική εμπεριέχει εξ υπαρχής μουσικότητα έκφρασης και πολυποικιλότητα νοηματική , εκταμιέυοντας από την "αποθήκη" του Δημώδους υλικού,που γιά τον ελληνισμό λογίζεται ατελεύτητο, σπουδαίο. Για τούτο ,ο ελληνισμός 

γνωμικολογικά , περιφραστικά η απλούστατα προσδιόριζε επακριβώς ό,τι επιθυμούσε 

να εκφράσει . Στη μουσική ιδιαίτερα.

Η ευρύτητα ,η νοηματική πληθωρικότητα ,η "πολυσημασία" της ελληνικής υπήρξε 

ευγενής ,απαράμιλλη και λειτουργικότατη υποθήκη που σφράγισε ανεξίτηλα τη μουσικοδημιουργία και στους καιρούς της Οθωμανικής κτητικότητας, στο Βυζάντιο.

Η κοσμική (η "εξωτερική" καθώς την ονόμαζαν οι βυζαντινοί ,μουσική στίς 5 μεγαλύτερες χριστιστιανικές πόλεις ,στη Σμύρνη και στην Πόλη),καίτοι συγγενής με διάφορα αραβοπερσικά η ανατολικά μοτίβα, διέφερε κατά πολύ από την μουσικογραφία και στιχογραφία αλλων οθωμανοκρατούμενων πληθυσμών και στη

στιχουγική. Ιδιαίτερα σ' αυτήν , η λεξιπλοκή υπήρξε κατ' εφαρμογήν παροιμιώδης.Αιτία πως το ελληνικό στοιχείο ,όλες τις εποχές ,ουδέποτε επέδειξε συμπεριφορές για μή ενσωμάτωση ξένων μουσικοτεχνικών στοιχείων στη δική του μουσική. Ουδέποτε δηλαδή επέδειξε μουσικό συντηρητισμό.

Σε τραγούδια της...όψιμης Οθωμανικότητας (17ος-18ος αι.) εκλεκτοί Ρωμιοί "παιχνιδοπαίχτες"δεν δίστασαν εκτός από κλίμακες μουσικές η "δρόμους" να αποτυπώνουν μαζί με ελληνικους και στίχους με λέξεις και άλλων πληθυσμών.Δεν ήτ

ήταν όμως λεκτικός "αχταρμάς".Και όταν οι λέξεις στα τραγούδια -οι στίχοι ηταν αμιγώς ελληνκοί το αποτέλεσμα προέκυπτε εξαίρετο.

Η μουσική είναι λόγος και μελωδία. Και τα δύο συναρτώμενα -ανταμωμένα,δονούν,ταλανίζουν ,ευαισθητοποιούν τη συναισθηματικότητα του ανθρώπου. Στο άρτιο τραγούδι δεν υπάρχει υπεροχή του ενός έναντι του άλλου.Αν βέβαια και τα δυό ,ποιοτικά ,εχουν συνθετική σοβαρότητα ,επιμέλεια απο τη μία και νοηματική πληρότητα από την άλλη , το συγκινησιακό εξυψώνεται, εκτοξεύεται στο ζενίθ.Το τραγούδι είναι σαν τη γελοιογραφία: Με το πρώτο άκουσμα πρέπει κανείς να 

το καταλάβει,να τον απασχολήσει,να το νοιώσει , να τον συνεγείρει,να μπεί...μέσα του ,να ευχαριστηθεί η να αδιαφορήσει.

Να λοιπόν γιατί , για την επιτυχία , βασικό ρόλο παίζει ό "λόγος",δηλαδή ο στίχος ,δηλαδή η γλώσσα.Που συντελεί στην ιδιαίτερότητα ποιότητας ενός τραγουδιού , όντας 

η...σπονδυλική του στήλη.Οι στίχοι ,η γλώσσα είναι που στηρίζει και μορφοποιεί θεματικά ενα τραγούδι.Που δηλαδή μόνον αυτή δίνει στον άλλο που ακούει επαγωγικότητα βαθειάς αντίληψης, δηλαδή να καταννοήσει πλήρως και θεματικά στην ολότητά του ενα έργο τέχνης.Ωστε όπως οι αρχαίοι διακήρυτταν να θεωρούνται "...Λόγος και μέλος ,ουχί ακατάληπτα...".-

Εξω από κάποιους μουσικοτεχνικούς ιδιωματισμούς ,επινοήσεις και δεξιοτεχνισμούς,

οι μουσικές φόρμες που ντύνουν ενα τραγούδι ,λίγο πολύ είναι σχεδόν πανομοιότυπες .

Είναι βήματα απαραβίαστα, σταθερά.Εκείνο που το κάνει να ξεχωρίζει , να το καθιερώ

σει διαχρονικά, είναι βέβαια η μουσική αλλά ιδιαίτερα ο στίχος ,τα λόγια,τα νοήματα,

η γλώσσα.

Εδω λοιπόν εμείς οι Ελληνες σταθήκαμε τυχεροί.Οι μουσικές ,αλλά και οι γλωσσικές 

μας παρακαταθήκες διαπιστώνονται μεστές ,ουσιώδεις και ανεξάντλητες .Ενας πλούτος,

πολιτιστικός πακτωλός, μοναδικός,τεράστιος που τιμά και αγκαλιάζει την ελληνόφρονη

εθιμικότητά μας .

Και το σημαντικό πως αυτές οι παρακαταθήκες στάθηκαν πλάι μας πάντα ...ριζο

σπαστικές ,όχι δογματικές .Δίνοντας το δίκαίωμα στους ελληνες μουσικοτεχνίτες και τραγουδοποιούς να συνθέτουν αριστουργήματα.

Πρίν ,αλλά και μετά την εθνεγερσία και ιδιαίτερα μετά την πλήρη ανακήρυξη στα 1833 θεσμοθέτησης του νεότευκτου συνταγματικά ελληνικού κράτους υπήρχαν αλληλο

σπαρασσόμενα δύο είδη τραγουδιού: Κατά παράδοση το ένα (τα δημώδη) και κατα ξε

νόφερτη επιταγή το άλλο (τα δυτικά).

Ομως τι δουλειά είχε ο ελληνισμός με τις πόλκες και τις καντρίλιες,με τα Οθωνικά 

εισαγόμενα δυτικά πρότθπα; Που να τα καταλάβει ο μέχρι χτές ραγιάς απλός Ελληνας,ο απλός αγωνιστής ;Πως να τα νοιώσει;Πως να τα χορέψει και να τα τραγουδήσει; Δεν μπορείς να τραγουδάς "Γρηά Τζαβέλλαινα " κα να χορεύεις ταγκό

και πόλκες . Αλλο τα... υψηλά σαλόνια και οι δυτικοαβρότητες ,οι φραμμπαλλάδες,οι φανφάρες ,οι βεγγέρες και άλλο το αρματωλίκι,η φουστανέλλα ,η λεβεντιά, τα βουνά 

και τα λημέρια.

Την ψυχή του απλού λαικού ελληνα μέχρι και το 1875 περιδιάβαινε απόλυτα συγκινησιακά το άκουσμα του Δημοστικού τραγουδιού,αφού αυτή ηταν η από κα

ταβολής γνώριμη βιωματική του εικόνα.Για την εποχή αλησμόνητα δημοτικά ντύθηκαν 

με νοήματα αξέχαστα, περίφημα.Ασχετα αν σε πολλά παρέμεναν ακόμα ελάχιστες

λέξεις τουρκικές που με τον καιρό όμως αφαιρέθηκαν η ξεχάστηκαν.Αυτά ήταν αλλωστε και τα τραγούδια που σχηματοποιούσαν και την τότε κοινωνική αλλά και 

ψυχαγωγική λαική διάσταση.

Σιγά-σιγά ηδη ο μεταεπαναστατικός ντόπιος ελληνισμός αποβάλλει τα ξενόφερτα

και απομιμείται μουσικά δρώμενα των Μικρασιάτικων παραλίων ,όπου στο στίχο για

πρώτη φορά περήφανα το ελληνικό υπερτερεί καταβολών από πρώην οθωμανοκρατούμενες μικρασιάτικές πόλεις .Είναι και η απαρχή εισόδου του καθαρού

ελληνικού λόγου στο Αστικό Λαικό Τραγούδι.

Στην κυρίως Ελλάδα-την ηπειρωτική , με την προσφυγική έλευση πληθαίνουν οι μου

σικοί , τα κέντρα διασκέδασης ,τα καπηλειά , οι ελεύθεροι μουσικοί χώροι. (Καφέ Αμάν, Καφέ -Σαντούρ, Λαικά Μουσικά Καφενεία).

Ντόπιοι και πρόσφυγες παιχνιδοπαίχτες επιδιδονται σε άμιλλα μουσική ,αλλά και

στιχουργική.Οι νωχελικές Σμυρναίικες η Πολίτικές μελωδίες ,ντύνονται τώρα επί τό 

πλέιστον με στίχους -λόγια ελληνικά.Μόνο οι αμανέδες ξεχωρίζουν κάπως.

Από την άλλη μεριά , η αδιόρθωτη ελληνική αστική τάξη με τα φόξ-τρότ και τις χορευτικές ημερίδες έχει πλέον ταυτίσει τις διαθέσεις της με τα δυτικά .Κανένα ενδιαφέρον για τη στιχουργική.Μόνο για τις μελωδίες και για ρυθμούς χορευτικούς.

Ωστόσο το επιθεωρησιακό τραγούδι αρχίζει να επιδεικνύει στιχουργήματα ωραιότατα,

αφού στηρίζεται κυρίως στην πρόζα , στο λόγο.

Χρειάζεται να περάσουν παραπάνω από 30 χρόνια , ώστε το καθαρό Λαικό Αστικό Τραγούδι (το ρεμπέτικο) να αποβάλλει την τουρκοεκφορά στα παιξίματα αλλά κυρίως στα λόγια και να εξοβελίσει όποια ξένη ..."μαιμουδιά".(Πειραιώτικο Ρεμπέτικο¨:Μάρκος

Στράτος ,Μπάτης ,Δελιάς,Απ.Χ''χρήστος,Παπαιωάννου,Χιώτης Μητσάκης κ.α).Στα τρα

γούδια του ανυπέρβλητου Τσιτσάνη και του Μπαγιαντέρα ,οι στίχοι ,τα λόγια είναι αμι

γώς ελληνικά.

Ο λεκτικός θησαυρός ,η παραμυθία ,οι επινοήσεις του Μάρκου χαρακτηρίζονται περίφροντεις ελληνοστιχουργικές επιλογές που άλλοτε σε ευφραίνουν, αλλοτε σε κα

θηλώνουν .Η στιχουργική δεινότητα του Χ'χρήστου λογίζεται σαν πρωτόφαντη και ιδιαί

τερου κάλλους.Ο Χιώτης ,ο Μητσάκης ,ο Μπαγιαντέρας ,ο Παπαιωάννου κ.α. με λέξεις-στίχους απλούς , νοηματικά ολοκάθαρους μιλούν στην καρδιά των Ελληνων.

Και ακολουθεί σαν ευλογημένο επιστέγασμα η σπουδαία γενιά του '30,η ανορθωτική (καθώς δίκαια τη χαρακτήρισαν ) του νεοελληνικού πολιτισμού.Η γενιά της 

διανόησης ,των γραμμάτων ,της μουσκής δημιουργίας,των "ακραίων" στίχων,των στίχων 

και τραγουδιών -μνημείων λόγου και μουσικής τέχνης που συνέβαλαν καθοριστικά στήν 

κοινωνική συνοχή και παίδευση του ελληνικού λαού.

Που πάμπολες φορές ενέπνευσαν και συνεπήραν γενιές και γενιες με τα δημιούργήματάτά

τους: Θεοδωράκης ,Χαντζιδάκις, Ελύτης,Ρίτσος,Σεφέρης, Χριστοδούλου,Λειβαδίτης,Μ.Αναγνωστάκης ,Ν.Ελευθερίου ,Κούν, Τσαρούχης,

,Ν.Γκάτσος,Τριπολίτης,Ξαρχάκος,Λ.Παπαδόπουλος ,Ευτ.Παπαγιαννοπούλου κ.α.

Αξιοι συνεχιστές των Σολωμού .Παλαμά,ΠαπαδιαμάντηΚάλβου,Σικελιανού,Καρούζου,Βάρναλη,Καβάφη,Εγγονόπουλου

του... παππού Σκαρίμπα κ.α. 

Ολοι αυτοί που σχηματοποίησαν δίαρμα ψυχής για τον νεοελληνισμό , στεριώνοντας 

την ελληνόφωνη γλωσσικότητα με πάθος ,πείσμα ,αγάπη ,επιμονή ,σεβασμό και εθνι

κή εκτίμηση άφατη στον απλό ελληνικό "λόγο".Το λόγο που έδινε και δίνει υπόσταση σε φιλοσοφικές αφαιρέσεις και μαζί με την ελληνική μουσική στα αντικείμενα των αισ

θήσεων .

Οχι σαν κάτι άλλους ανεκδιήγητους Κριαράδες('οπως λέει ο Γιανναράς) που ασέλγησαν καίρια στην αρχαία και νεότερη γλώσσα μας , τη...μάνα μας.Την πιό αρμο

νική ,εντυπωσιακά συναρπαστική ,την ομορφότερη ,την ωραιότερη , την πιό πλήρη-γεμάτη γλώσσα του κόσμου.

Να γιατί είναι προνόμιο να μιλάς ελληνικά.Ακόμα περισσότερο να στιχουργείς και να ...τραγουδάς . Για να μπορείς ενα ωραίο μνημείο να το λές ά γ α λ μα (εκ του

αγάλλομαι στη θέα του) και όχι statue ,δηλαδή ψυχρά κάτι απλό ουδέτερο αντικείμενο

που... στέκεται σε κάποιο βάθρο (από το ρήμα ίστημι=στέκομαι όρθιος).